#佛教[超话]#《瑜伽师地论卷五》弥勒菩萨说
唐三藏沙门玄奘奉诏译（录出）
复次，云何如理作意施设建立？
嗢柁南曰：
依处及与事 求受用正行
二菩提资粮 到彼岸方便
应知建立、略有八相。谓由依处故，事故，求故，受用故，正行故，声闻乘资粮方便故，独觉乘资粮方便故，波罗蜜多引发方便故。待续
注：*如理作意～法蕴足论一卷二十二页云：云何名为如理作意？谓从善士，闻正法已；内自庆慰，欢喜踊跃，奇哉世尊，能说如是深妙正法。佛所说苦，实为真苦；佛所说集，实为真集；佛所说灭，实为真灭；佛所说道，实为真道。彼由如是内自庆慰，欢喜踊跃，引摄其心，随摄等摄作意发意，审正观察深妙句义。如是名为如理作意。
*～集异门论六卷十七页云：云何如理作意？答：于耳所闻，耳识所了，无倒法义，耳识所引，令心专注，随摄等摄作意发意，审正思惟，心警觉性。如是名为如理作意。
*嗢柁南～瑜伽四十六卷一页云：复有四种法嗢拖南：诸佛菩萨，欲令有情清净故说。何等为四？一切诸行皆是无常，是名第一法嗢拖南。一切诸行皆悉是苦，是名第二法嗢拖南。一切诸法皆无有我，是名第三法嗢拖南。涅盘寂静，是名第四法嗢拖南。诸佛菩萨，多为有情宣说如是法相应义；是故说名法嗢拖南。又从曩昔，其心寂静，诸牟尼尊，于一切时，展转宣说；是故说此名嗢拖南。又此行迹，能趣大生，亦复能趣出第一有；是故说此名嗢拖南。如彼卷一页至六页广释。
*依处～瑜伽八十一卷六页云：依处义者：略有三种。一者、事依处，二者、时依处，三者、补特伽罗依处。如彼卷六页至十页广释。瑜伽五卷十五页云：如理作意相应寻伺依处者：谓有六种依处。一、决定时，二、止息时，三、作业时，四、世间离欲时，五、出世离欲时，六、摄益有情时。
*事～瑜伽五卷十五页云：如理作意相应寻伺事者：谓八种事。一、施所成福作用事，二、戒所成福作用事，三、修所成福作用事，四、闻所成事，五、思所成事，六、余修所成事，七、拣择所成事，八、摄益有情所成事。
*求～瑜伽五卷十五页云：如理作意相应寻伺求者：谓如有一、不以非法及不凶险，追求财物；不以非法及凶险。
*受用～瑜伽五卷十五页云：如理作意相应寻伺受用者：谓如即彼追求财已；不染、不住、不耽、不缚、不闷、不着，亦不坚执，深见过患，了知出离，而受用之。
*正行～瑜伽五卷十五页云：如理作意相应寻伺正行者：谓如有一了知父母沙门婆罗门及家长等，恭敬供养，利益承事。于今世后世所作罪中，见大怖畏。行施作福，受斋持戒。
*声闻乘～显扬三卷十三页云：一、声闻乘。谓住声闻法性，为令自身证寂灭故；发正愿已，修方便行。
*资粮～瑜伽二十九卷十六页云：资粮略有四种。一、福德资粮。二、智慧资粮。三、先世资粮。四、现法资粮。福德资粮者：谓由此故；于今获得随顺资具，丰饶财宝，遇真福田，为善知识，离诸障碍，能勤修行。智慧资粮者：谓由此故；成就聪慧，有力有能，解了善说恶说法义，获得随顺法教义教教授教诫。先世资粮者：谓由宿世积集善根，于今获得诸根成就。现法资粮者：谓于今世有善法欲，诸根成熟，具戒律仪及根律仪。如前广说。
*方便～瑜伽十四卷六页云：复有三种正教诫方便，能展转证后后所证，及得涅盘。一、于尸罗正教诫方便。二、于心住正教诫方便。三、于觉悟所知真实道理正教诫方便。
*独觉乘～显扬三卷十四页云：二、独觉乘。谓住独觉法性；为令自身证寂灭故；不由师教，发正愿已，修方便行。
*波罗密多引发方便故～瑜伽四十九卷四页云：菩萨始从胜解行地，乃至最后到究竟地，于此一切菩萨地中，当知略有四菩萨行。何等为四？一者、波罗蜜多行。二者、菩提分法行。三者、神通行。四者、成熟有情行。前说六种波罗蜜多，及方便善巧波罗蜜多，愿波罗蜜多，力波罗蜜多，智波罗蜜多，如是十种波罗蜜多，总名波罗蜜多行。如前所说十二行相方便善巧，当知说名方便善巧波罗蜜多。如前所说五种大愿，当知名愿波罗蜜多。所有十力加行清净，当知名力波罗蜜多。于一切法如实安立清净妙智，当知名智波罗蜜多。今于此中，能取胜义无分别转清净妙慧，当知名慧波罗蜜多。能取世俗有分别转清净妙智，当知名智波罗蜜多。如是名为二种差别。复有异门。谓无量智，当知说名方便善巧波罗蜜多。悕求后后智殊胜性，当知名愿波罗蜜多。一切魔怨不坏道性，当知名力波罗蜜多。如实觉了所知境性，当知名智波罗蜜多。四念住等所有一切三十七种菩提分法，四种寻思，四如实智，皆如前说，总名菩萨菩提分法行。如前所说威力品中菩萨所有六种神通，是名神通行。如前所说二种无量；一、所调伏界无量。二、调伏方便界无量；及成熟品中，所说一切成熟有情；总名菩萨成熟有情行。如是四种菩萨妙行，当知普摄一切菩萨所行善行。
#佛教##佛法看世间##佛学文化#
唐三藏沙门玄奘奉诏译（录出）
复次，云何如理作意施设建立？
嗢柁南曰：
依处及与事 求受用正行
二菩提资粮 到彼岸方便
应知建立、略有八相。谓由依处故，事故，求故，受用故，正行故，声闻乘资粮方便故，独觉乘资粮方便故，波罗蜜多引发方便故。待续
注：*如理作意～法蕴足论一卷二十二页云：云何名为如理作意？谓从善士，闻正法已；内自庆慰，欢喜踊跃，奇哉世尊，能说如是深妙正法。佛所说苦，实为真苦；佛所说集，实为真集；佛所说灭，实为真灭；佛所说道，实为真道。彼由如是内自庆慰，欢喜踊跃，引摄其心，随摄等摄作意发意，审正观察深妙句义。如是名为如理作意。
*～集异门论六卷十七页云：云何如理作意？答：于耳所闻，耳识所了，无倒法义，耳识所引，令心专注，随摄等摄作意发意，审正思惟，心警觉性。如是名为如理作意。
*嗢柁南～瑜伽四十六卷一页云：复有四种法嗢拖南：诸佛菩萨，欲令有情清净故说。何等为四？一切诸行皆是无常，是名第一法嗢拖南。一切诸行皆悉是苦，是名第二法嗢拖南。一切诸法皆无有我，是名第三法嗢拖南。涅盘寂静，是名第四法嗢拖南。诸佛菩萨，多为有情宣说如是法相应义；是故说名法嗢拖南。又从曩昔，其心寂静，诸牟尼尊，于一切时，展转宣说；是故说此名嗢拖南。又此行迹，能趣大生，亦复能趣出第一有；是故说此名嗢拖南。如彼卷一页至六页广释。
*依处～瑜伽八十一卷六页云：依处义者：略有三种。一者、事依处，二者、时依处，三者、补特伽罗依处。如彼卷六页至十页广释。瑜伽五卷十五页云：如理作意相应寻伺依处者：谓有六种依处。一、决定时，二、止息时，三、作业时，四、世间离欲时，五、出世离欲时，六、摄益有情时。
*事～瑜伽五卷十五页云：如理作意相应寻伺事者：谓八种事。一、施所成福作用事，二、戒所成福作用事，三、修所成福作用事，四、闻所成事，五、思所成事，六、余修所成事，七、拣择所成事，八、摄益有情所成事。
*求～瑜伽五卷十五页云：如理作意相应寻伺求者：谓如有一、不以非法及不凶险，追求财物；不以非法及凶险。
*受用～瑜伽五卷十五页云：如理作意相应寻伺受用者：谓如即彼追求财已；不染、不住、不耽、不缚、不闷、不着，亦不坚执，深见过患，了知出离，而受用之。
*正行～瑜伽五卷十五页云：如理作意相应寻伺正行者：谓如有一了知父母沙门婆罗门及家长等，恭敬供养，利益承事。于今世后世所作罪中，见大怖畏。行施作福，受斋持戒。
*声闻乘～显扬三卷十三页云：一、声闻乘。谓住声闻法性，为令自身证寂灭故；发正愿已，修方便行。
*资粮～瑜伽二十九卷十六页云：资粮略有四种。一、福德资粮。二、智慧资粮。三、先世资粮。四、现法资粮。福德资粮者：谓由此故；于今获得随顺资具，丰饶财宝，遇真福田，为善知识，离诸障碍，能勤修行。智慧资粮者：谓由此故；成就聪慧，有力有能，解了善说恶说法义，获得随顺法教义教教授教诫。先世资粮者：谓由宿世积集善根，于今获得诸根成就。现法资粮者：谓于今世有善法欲，诸根成熟，具戒律仪及根律仪。如前广说。
*方便～瑜伽十四卷六页云：复有三种正教诫方便，能展转证后后所证，及得涅盘。一、于尸罗正教诫方便。二、于心住正教诫方便。三、于觉悟所知真实道理正教诫方便。
*独觉乘～显扬三卷十四页云：二、独觉乘。谓住独觉法性；为令自身证寂灭故；不由师教，发正愿已，修方便行。
*波罗密多引发方便故～瑜伽四十九卷四页云：菩萨始从胜解行地，乃至最后到究竟地，于此一切菩萨地中，当知略有四菩萨行。何等为四？一者、波罗蜜多行。二者、菩提分法行。三者、神通行。四者、成熟有情行。前说六种波罗蜜多，及方便善巧波罗蜜多，愿波罗蜜多，力波罗蜜多，智波罗蜜多，如是十种波罗蜜多，总名波罗蜜多行。如前所说十二行相方便善巧，当知说名方便善巧波罗蜜多。如前所说五种大愿，当知名愿波罗蜜多。所有十力加行清净，当知名力波罗蜜多。于一切法如实安立清净妙智，当知名智波罗蜜多。今于此中，能取胜义无分别转清净妙慧，当知名慧波罗蜜多。能取世俗有分别转清净妙智，当知名智波罗蜜多。如是名为二种差别。复有异门。谓无量智，当知说名方便善巧波罗蜜多。悕求后后智殊胜性，当知名愿波罗蜜多。一切魔怨不坏道性，当知名力波罗蜜多。如实觉了所知境性，当知名智波罗蜜多。四念住等所有一切三十七种菩提分法，四种寻思，四如实智，皆如前说，总名菩萨菩提分法行。如前所说威力品中菩萨所有六种神通，是名神通行。如前所说二种无量；一、所调伏界无量。二、调伏方便界无量；及成熟品中，所说一切成熟有情；总名菩萨成熟有情行。如是四种菩萨妙行，当知普摄一切菩萨所行善行。
#佛教##佛法看世间##佛学文化#
【 聞思成慧-新譯文摘錄分享 】遍空自解脫 第 01 函 ༄༅། །མཁའ་ཁྱབ་རང་གྲོལ་གྱི་ཟབ་ཁྲིད་སངས་རྒྱས་མྱུར་ལམ་ལས། །བློ་ལྡོག་རྣམ་བཞིའི་བསྡུས་ཁྲིད་ངག་འདོན་རྒྱུན་ཁྱེར་བཞུགས། ། 遍空自解脫甚深引導成佛速道·轉心四法略引導·日常念誦
༄༅། །དཀོན་མཆོག་བཞི་པ་རྡོ་རྗེ་འཆང་ལ་བཏུད། །
第四尊寶金剛持敬禮！
སྙིང་ཐིག་ཡ་བཞི་རྡོ་རྗེ་སྙིང་པོ་དང་། །ཀློང་སྙིང་སོགས་ཏེ་ཉི་ཟླ་སྤར་ཁམས་ཀྱི། །ཟབ་ཁྲིད་སྐད་ཅིག་སངས་རྒྱས་མྱུར་ལམ་ལས། །བློ་ལྡོག་རྣམ་བཞིའི་ངག་འདོན་དང་པོ་སྟེ། ། བླ་མ་རྒྱང་འབོད་དལ་འབྱོར་རྙེད་དཀའ་ནི། །མཐའ་མེད་དུས་གསུམ་བསྐལ་པ་ལས་སྐྱོབ་ཕྱིར། །
四種寧提以及金剛藏，龍寧等諸日月熾燃界，
甚深引導刹那成佛道，轉心四法念誦初總義，
遙呼上師暇滿難得者，三世無邊劫中救度故，
བླ་མ་མཁྱེན། །བླ་མ་མཁྱེན། །བླ་མ་མཁྱེན་ནོ། །
上師知！上師知！上師知！
བདག་ནི་སྔོན་འདས་བསྐལ་པ་ཐོག་མེད་ནས། །འཁོར་བར་འཁྱམས་ཀྱང་མ་འོངས་དེ་བཞིན་དུ། །འཁྱམས་པའི་ཆ་མ་མཆིས་སོ་བླ་མ་མཁྱེན། །
我者往昔無始劫以來，漂泊輪迴然於未來際，
不複如是漂泊上師知！
གཉིས་པ་དལ་བ་ནི།
第二、八暇：
དམྱལ་བ་ཡི་དྭགས་དུད་འགྲོ་ཚེ་རིང་ལྷ། །ཀླ་ཀློ་ལོག་ལྟ་སངས་རྒྱས་མ་བྱོན་ཞིང་། །ལྐུགས་པ་དང་ནི་མི་ཁོམ་བརྒྱད་ལས་ཐར། །དལ་བརྒྱད་དོན་ཡོད་འབྱུང་བར་བྱིན་གྱིས་རློབས། །
地獄餓鬼旁生長壽天，邊地邪見如來未出世，
喑啞八無暇中得解脫，八暇具義出生祈加持！
གསུམ་པ་འཕྲལ་བྱུང་རྐྱེན་གྱི་མི་ཁོམ་རྣམ་བརྒྱད་ནི། །
第三、暫生緣八無暇：
དུག་ལྔ་འཁྲུགས་དང་བླུན་རྨོངས་བདུད་ཀྱིས་ཟིན། །ལེ་ལོ་ཅན་དང་ལས་ངན་མཚོ་ཆེན་བརྡོལ། །གཞན་དབང་འཇིགས་སྐྱོབ་ཆོས་ལྟར་བཅོས་པ་སྟེ། །ཕྲལ་བྱུང་རྐྱེན་གྱིས་མི་ཁོམ་རྣམ་པ་བརྒྱད། །མྱུར་དུ་ཟློག་ཅིང་སེལ་བར་བྱིན་གྱིས་རློབས། །
五毒擾心愚癡魔所持，懈怠懶惰惡業如海湧，
依他救怖造作偽修法，是為暫生緣之八無暇。
...........(中略)............
་དོན་གཉིས་པ་མི་རྟག་པ་ནི།
第二總義、無常
དང་པོ་སྣོད་བཅུད་སྤྱིར་མི་རྟག་པ་ནི། །
第一、情器世界總無常：
སྣོད་བཅུད་མི་རྟག་ཕྱི་སྣོད་རག་པ་སྟེ། །རི་རབ་གླིང་སོགས་མི་མཇེད་འཇིག་རྟེན་ཞིང་། །སྲ་མཁྲེགས་རབ་བརྟན་གྲངས་མང་བཀོད་མཛེས་ཀྱང་། །ནམ་ཞིག་མེ་བདུན་ཆུ་གཅིག་རླུང་གིས་འཇིག །ནམ་མཁའ་སྟོང་པའི་རང་བཞིན་ཉིད་དུ་འགྲོ། །མ་ཟད་སྔོན་བསྐལ་གྲངས་མེད་ཆགས་ནས་ཀྱང་། །དེ་དག་ནམ་མཁའ་གྱུར་པས་ཡ་རེ་ཆ། །ད་ལྟའི་བསྐལ་པ་འདི་ལ་སྨོས་ཅི་དགོས། །མ་འོངས་དེ་ལྟར་ལོ་ཟླ་ཞག་དུས་སོགས། །ཐམས་ཅད་སྒྱུ་མར་ཤེས་པར་བྱིན་གྱིས་རློབས། །
情器無常粗大外器界，須彌四洲娑婆世界刹，
堅實穩固無量妙莊嚴，終為七火一水一風毀，
化為烏有成為虛空性！況昔無量劫中長久住，
彼等亦成虛空難思議，今者現在劫中豈用說！
未來如是年月日時等，一切幻化善知祈加持！
གཉིས་པ་ནང་བཅུད་སེམས་ཅན་མི་རྟག་པ། །
第二、內情世界眾生無常：
ནང་བཅུད་སེམས་ཅན་མཐོ་རིས་གསུམ་ལ་སོགས། །དུས་གསུམ་སྐྱེ་འགྲོའི་ཐ་མར་གཅིག་མི་རྟག །འབྱུང་བཞིའི་འདུས་བྱས་ཕུང་པོ་རྟག་ཐབས་མེད། །ཚེ་ལ་ངེས་མེད་ཞག་གཅིག་རྟག་མི་ཐུབ། །སྐད་ཅིག་མི་བརྟན་ཉི་ཟླ་ལྷ་བས་མགྱོགས། །སྒྱུ་མའི་དཔེ་བརྒྱད་ཤེས་པར་བྱིན་གྱིས་རློབས། །
內情眾生三種善趣等，三世眾生最終皆無常，
四大有為蘊身不常恒，壽命不定一日亦無常，
刹那壞滅速如日月行，幻化八喻善知祈加持！
............(中略)............
འཁོར་བའི་སྡུག་བསྔལ་གསུམ་གྱིས་དམ་འོག་ཏུ། །མ་ཚུད་འགྲོ་བ་མེད་མོད་རེ་རེ་བཞིན། །རང་རང་ལུས་ལ་དམྱལ་ཁམས་བཅོ་བརྒྱད་སོགས། །དུག་ལྔའི་རང་མདངས་རིགས་དྲུག་ཡོངས་རྫོགས་རེ། །རང་གནས་སུས་ཀྱང་མ་བྱས་རང་ཆས་ཡིན། །སྡུག་བསྔལ་རྒྱ་མཚོ་སྐེམ་པར་བྱིན་གྱིས་རློབས། །
輪迴三種痛苦所逼迫，不得不入底層地獄中，
各自身中十八地獄等，五毒自性六道悉具足，
誰亦未作自住自然有，痛苦大海乾涸祈加持！
འཇིག་རྟེན་སྲིད་པ་དམའམ་མཐོ་ཡང་རུང་། །དམའ་བ་གསུམ་གྱི་དང་པོ་དམྱལ་བ་ནི། །ཡིད་ལ་དྲན་ཙམ་གློ་སྙིང་ཁར་ལྷུང་པའི། །སྡུག་བསྔལ་བརྗོད་མི་ཕོད་པ་བཅོ་བརྒྱད་ཡོད། །དེ་ལ་དང་པོ་ཚ་དམྱལ་རིམ་པ་བརྒྱད། །ཞིང་འདིའི་འོག་རོལ་དཔག་ཚད་གྲངས་འདས་མར། །ཡང་སོས་ནས་བཟུང་འོག་ནས་འོག་ཏུ་ཆགས། །ས་མེད་ལྕགས་བསྲེག་འབར་བའི་སྟོང་གསུམ་བརྡལ། །སྟེང་དུ་སེམས་ཅན་འབྲས་མཆན་ཕྱུར་བ་ལྟར། །ལྕགས་བསྲེག་ལས་གྲུབ་ལས་མཁན་གྲངས་མེད་ཀྱི། །ལག་པས་རེག་ཙམ་ཤ་རུས་ཕྱེ་མར་འཐོར། །འབར་པའི་མེ་དང་མཚོན་ཆ་སྣ་ཚོགས་བསྣུན། །ཐིག་ནག་བསྡུས་འཇོམས་ངུ་འབོད་ངུ་འབོད་ཆེ། །ཚ་བ་རབ་ཏུ་ཚ་དང་དགོས་དམྱལ་མེད། །མི་དང་མེ་གཉིས་སོ་སོར་དབྱེར་མི་ནུས། །ཚེ་ཚད་བར་གྱི་བསྐལ་པ་ཕྲག་གནས་དང་། །
世間三有或高或低處，三種低處最初即地獄，
僅作憶念彼苦攝心中，亦不堪忍共有十八種。
其中最初八大熱地獄，越過無量由旬此刹下，
最初等活層層向下疊，燒鐵為地量周三千界，
其上眾生猶如幹奶酪，燒鐵所成無量獄卒眾，
僅以手觸肉骨散為粉，熾焰火燒種種利器刺，
黑繩眾合號叫大號叫，燒熱極熱以及無間獄，
身與獄火一體無分別，此獄壽量長達一中劫。
གཉིས་པ་ཉེ་འཁོར་ནི། །
二、近邊地獄：
ཉེར་འཁོར་མེའི་འོབས་རོ་མྱག་སྤུ་གྲིའི་ཐང་། །རལ་གྲིའི་ནགས་ཚལ་ཤལ་ལི་ཐལ་ཚན་ཆུ། །དེ་དག་ཐུགས་རྗེའི་ཆར་གྱིས་བསིལ་ནུས་དང་། །སྨན་གྱི་བླ་མས་དབུགས་དབྱུང་བྱིན་གྱིས་རློབས། །
近邊煻煨屍糞利刃道，劍葉之林鐵刺灰水河，
大悲甘露清涼彼等處，藥師如來賜慰祈加持！
གསུམ་པ་གྲང་དམྱལ་དང་ཉི་ཚེ་ནི། །
三、寒地獄及孤獨地獄：
གྲང་དམྱལ་རིམ་བརྒྱད་ཨ་ཆུ་ཀྱེ་ཧུད་འདོན། །སོ་ཐམ་ཆུ་བུར་གཉིས་དང་ཨུཏྤལ་དང་། །པདྨ་དང་ནི་པདྨ་ཆེར་འགས་སོགས། །ཚལ་པ་གྲངས་མེད་གས་ཤིང་སྲིན་འབུས་ཟ། །ཉི་ཚེ་རི་བྲག་ལྗོན་ཤིང་སྒོ་ཐབ་སོགས། །སྣ་ཚོགས་སྣང་བ་ཀུན་ལ་མ་ངེས་གནས། །དེ་ལ་ངལ་བསོ་མེད་པའི་ཚ་གྲང་གི །སྡུག་བསྔལ་ཚེ་ཚད་དྲན་ནས་སྙིང་འགས་སོ། །ཡིད་ལ་དྲན་ཙམ་ཤ་འགུལ་ཚག་ཚག་རྒྱུ། །ཐོས་པ་ཙམ་གྱིས་ཚེ་འདིའི་གཉིད་བརྗེད་དོ། །
八寒地獄“號寒”“聲長歎”，“齒顫”“具皰”“皰裂”“裂青蓮”，
“裂如紅蓮”“裂如大蓮花”，裂為無量數瓣蟲咬食。
孤獨地獄山樹門灶等，種種境相物中居無定，
此中無有休息冷熱苦，及其壽量思已心撕裂！
僅作憶念身肉悉顫抖，僅得聽聞今生睡夢醒！
............(中略)............
མི་གཡོ་ལས་འབྲས་ཐར་པ་ཆ་མཐུན་ཞེས། །དམ་གསུམ་གྱིས་ཟིན་མྱང་འདས་རྒྱུ་དགེ་བཅུ། །བསམ་གཏན་གཟུགས་མེད་སྦྱིན་སོགས་ལམ་ལྔས་བསྡུས། །བདག་མེད་གཉིས་རྟོགས་ཐབས་ཤེས་ཟུང་འབྲེལ་གྱི། །དགེ་བས་སྲིད་ཞིར་མི་གནས་འཇིག་རྟེན་འདས། །ཚོགས་གཉིས་ཟུང་གིས་སྒྲིབ་སྦྱོང་སྐུ་གཉིས་འཐོབ། །དགེ་བས་མཁའ་ཁྱབ་གང་བར་བྱིན་གྱིས་རློབས། །
不動業果隨順解脫分，三勝所攝涅槃因十善，
靜慮無色施等五道攝，證二無我巧智雙運善，
不住三有寂滅出世間，二資雙運淨障二身得，
善法遍滿虛空祈加持！
ཕན་ཡོན་ནི། །
功德利益者：
ཆོས་སྐུའི་མཁའ་ལ་ལོངས་སྐུའི་ཆུ་འཛིན་འཁྲིགས། །སྤྲུལ་སྐུའི་ཆར་འབེབས་འགྲོ་ཀུན་ཞིང་ས་རློན། །དགེ་བའི་ལོ་ཏོག་སྐུ་གསུམ་འབྲས་བུ་འཁྲུངས། །མི་འཛད་དམ་པས་ནམ་མཁའི་མཛོད་དུ་སྤེལ། །བླ་མ་ཨོ་རྒྱན་ཆེན་པོའི་ཐུགས་རྗེ་ཡིས། །མ་རྣམས་སངས་རྒྱས་འགྲུབ་པར་བྱིན་གྱིས་རློབས།། །།
法身虛空報身密雲佈，化身雨降眾生大地潤，
善業莊稼三身果位生，無盡殊勝虛空藏廣增，
殊勝上師鄔金大悲力，如母有情成佛祈加持！
----------------------------------
寧瑪文殊 - 經典伏藏漢譯 NMKT ༄༅།།རྙིང་མ་འཇམ་དབྱངས། བཀའ་མ་གཏེར་ཆོས་རྒྱ་སྒྱུར།།
༄༅། །དཀོན་མཆོག་བཞི་པ་རྡོ་རྗེ་འཆང་ལ་བཏུད། །
第四尊寶金剛持敬禮！
སྙིང་ཐིག་ཡ་བཞི་རྡོ་རྗེ་སྙིང་པོ་དང་། །ཀློང་སྙིང་སོགས་ཏེ་ཉི་ཟླ་སྤར་ཁམས་ཀྱི། །ཟབ་ཁྲིད་སྐད་ཅིག་སངས་རྒྱས་མྱུར་ལམ་ལས། །བློ་ལྡོག་རྣམ་བཞིའི་ངག་འདོན་དང་པོ་སྟེ། ། བླ་མ་རྒྱང་འབོད་དལ་འབྱོར་རྙེད་དཀའ་ནི། །མཐའ་མེད་དུས་གསུམ་བསྐལ་པ་ལས་སྐྱོབ་ཕྱིར། །
四種寧提以及金剛藏，龍寧等諸日月熾燃界，
甚深引導刹那成佛道，轉心四法念誦初總義，
遙呼上師暇滿難得者，三世無邊劫中救度故，
བླ་མ་མཁྱེན། །བླ་མ་མཁྱེན། །བླ་མ་མཁྱེན་ནོ། །
上師知！上師知！上師知！
བདག་ནི་སྔོན་འདས་བསྐལ་པ་ཐོག་མེད་ནས། །འཁོར་བར་འཁྱམས་ཀྱང་མ་འོངས་དེ་བཞིན་དུ། །འཁྱམས་པའི་ཆ་མ་མཆིས་སོ་བླ་མ་མཁྱེན། །
我者往昔無始劫以來，漂泊輪迴然於未來際，
不複如是漂泊上師知！
གཉིས་པ་དལ་བ་ནི།
第二、八暇：
དམྱལ་བ་ཡི་དྭགས་དུད་འགྲོ་ཚེ་རིང་ལྷ། །ཀླ་ཀློ་ལོག་ལྟ་སངས་རྒྱས་མ་བྱོན་ཞིང་། །ལྐུགས་པ་དང་ནི་མི་ཁོམ་བརྒྱད་ལས་ཐར། །དལ་བརྒྱད་དོན་ཡོད་འབྱུང་བར་བྱིན་གྱིས་རློབས། །
地獄餓鬼旁生長壽天，邊地邪見如來未出世，
喑啞八無暇中得解脫，八暇具義出生祈加持！
གསུམ་པ་འཕྲལ་བྱུང་རྐྱེན་གྱི་མི་ཁོམ་རྣམ་བརྒྱད་ནི། །
第三、暫生緣八無暇：
དུག་ལྔ་འཁྲུགས་དང་བླུན་རྨོངས་བདུད་ཀྱིས་ཟིན། །ལེ་ལོ་ཅན་དང་ལས་ངན་མཚོ་ཆེན་བརྡོལ། །གཞན་དབང་འཇིགས་སྐྱོབ་ཆོས་ལྟར་བཅོས་པ་སྟེ། །ཕྲལ་བྱུང་རྐྱེན་གྱིས་མི་ཁོམ་རྣམ་པ་བརྒྱད། །མྱུར་དུ་ཟློག་ཅིང་སེལ་བར་བྱིན་གྱིས་རློབས། །
五毒擾心愚癡魔所持，懈怠懶惰惡業如海湧，
依他救怖造作偽修法，是為暫生緣之八無暇。
...........(中略)............
་དོན་གཉིས་པ་མི་རྟག་པ་ནི།
第二總義、無常
དང་པོ་སྣོད་བཅུད་སྤྱིར་མི་རྟག་པ་ནི། །
第一、情器世界總無常：
སྣོད་བཅུད་མི་རྟག་ཕྱི་སྣོད་རག་པ་སྟེ། །རི་རབ་གླིང་སོགས་མི་མཇེད་འཇིག་རྟེན་ཞིང་། །སྲ་མཁྲེགས་རབ་བརྟན་གྲངས་མང་བཀོད་མཛེས་ཀྱང་། །ནམ་ཞིག་མེ་བདུན་ཆུ་གཅིག་རླུང་གིས་འཇིག །ནམ་མཁའ་སྟོང་པའི་རང་བཞིན་ཉིད་དུ་འགྲོ། །མ་ཟད་སྔོན་བསྐལ་གྲངས་མེད་ཆགས་ནས་ཀྱང་། །དེ་དག་ནམ་མཁའ་གྱུར་པས་ཡ་རེ་ཆ། །ད་ལྟའི་བསྐལ་པ་འདི་ལ་སྨོས་ཅི་དགོས། །མ་འོངས་དེ་ལྟར་ལོ་ཟླ་ཞག་དུས་སོགས། །ཐམས་ཅད་སྒྱུ་མར་ཤེས་པར་བྱིན་གྱིས་རློབས། །
情器無常粗大外器界，須彌四洲娑婆世界刹，
堅實穩固無量妙莊嚴，終為七火一水一風毀，
化為烏有成為虛空性！況昔無量劫中長久住，
彼等亦成虛空難思議，今者現在劫中豈用說！
未來如是年月日時等，一切幻化善知祈加持！
གཉིས་པ་ནང་བཅུད་སེམས་ཅན་མི་རྟག་པ། །
第二、內情世界眾生無常：
ནང་བཅུད་སེམས་ཅན་མཐོ་རིས་གསུམ་ལ་སོགས། །དུས་གསུམ་སྐྱེ་འགྲོའི་ཐ་མར་གཅིག་མི་རྟག །འབྱུང་བཞིའི་འདུས་བྱས་ཕུང་པོ་རྟག་ཐབས་མེད། །ཚེ་ལ་ངེས་མེད་ཞག་གཅིག་རྟག་མི་ཐུབ། །སྐད་ཅིག་མི་བརྟན་ཉི་ཟླ་ལྷ་བས་མགྱོགས། །སྒྱུ་མའི་དཔེ་བརྒྱད་ཤེས་པར་བྱིན་གྱིས་རློབས། །
內情眾生三種善趣等，三世眾生最終皆無常，
四大有為蘊身不常恒，壽命不定一日亦無常，
刹那壞滅速如日月行，幻化八喻善知祈加持！
............(中略)............
འཁོར་བའི་སྡུག་བསྔལ་གསུམ་གྱིས་དམ་འོག་ཏུ། །མ་ཚུད་འགྲོ་བ་མེད་མོད་རེ་རེ་བཞིན། །རང་རང་ལུས་ལ་དམྱལ་ཁམས་བཅོ་བརྒྱད་སོགས། །དུག་ལྔའི་རང་མདངས་རིགས་དྲུག་ཡོངས་རྫོགས་རེ། །རང་གནས་སུས་ཀྱང་མ་བྱས་རང་ཆས་ཡིན། །སྡུག་བསྔལ་རྒྱ་མཚོ་སྐེམ་པར་བྱིན་གྱིས་རློབས། །
輪迴三種痛苦所逼迫，不得不入底層地獄中，
各自身中十八地獄等，五毒自性六道悉具足，
誰亦未作自住自然有，痛苦大海乾涸祈加持！
འཇིག་རྟེན་སྲིད་པ་དམའམ་མཐོ་ཡང་རུང་། །དམའ་བ་གསུམ་གྱི་དང་པོ་དམྱལ་བ་ནི། །ཡིད་ལ་དྲན་ཙམ་གློ་སྙིང་ཁར་ལྷུང་པའི། །སྡུག་བསྔལ་བརྗོད་མི་ཕོད་པ་བཅོ་བརྒྱད་ཡོད། །དེ་ལ་དང་པོ་ཚ་དམྱལ་རིམ་པ་བརྒྱད། །ཞིང་འདིའི་འོག་རོལ་དཔག་ཚད་གྲངས་འདས་མར། །ཡང་སོས་ནས་བཟུང་འོག་ནས་འོག་ཏུ་ཆགས། །ས་མེད་ལྕགས་བསྲེག་འབར་བའི་སྟོང་གསུམ་བརྡལ། །སྟེང་དུ་སེམས་ཅན་འབྲས་མཆན་ཕྱུར་བ་ལྟར། །ལྕགས་བསྲེག་ལས་གྲུབ་ལས་མཁན་གྲངས་མེད་ཀྱི། །ལག་པས་རེག་ཙམ་ཤ་རུས་ཕྱེ་མར་འཐོར། །འབར་པའི་མེ་དང་མཚོན་ཆ་སྣ་ཚོགས་བསྣུན། །ཐིག་ནག་བསྡུས་འཇོམས་ངུ་འབོད་ངུ་འབོད་ཆེ། །ཚ་བ་རབ་ཏུ་ཚ་དང་དགོས་དམྱལ་མེད། །མི་དང་མེ་གཉིས་སོ་སོར་དབྱེར་མི་ནུས། །ཚེ་ཚད་བར་གྱི་བསྐལ་པ་ཕྲག་གནས་དང་། །
世間三有或高或低處，三種低處最初即地獄，
僅作憶念彼苦攝心中，亦不堪忍共有十八種。
其中最初八大熱地獄，越過無量由旬此刹下，
最初等活層層向下疊，燒鐵為地量周三千界，
其上眾生猶如幹奶酪，燒鐵所成無量獄卒眾，
僅以手觸肉骨散為粉，熾焰火燒種種利器刺，
黑繩眾合號叫大號叫，燒熱極熱以及無間獄，
身與獄火一體無分別，此獄壽量長達一中劫。
གཉིས་པ་ཉེ་འཁོར་ནི། །
二、近邊地獄：
ཉེར་འཁོར་མེའི་འོབས་རོ་མྱག་སྤུ་གྲིའི་ཐང་། །རལ་གྲིའི་ནགས་ཚལ་ཤལ་ལི་ཐལ་ཚན་ཆུ། །དེ་དག་ཐུགས་རྗེའི་ཆར་གྱིས་བསིལ་ནུས་དང་། །སྨན་གྱི་བླ་མས་དབུགས་དབྱུང་བྱིན་གྱིས་རློབས། །
近邊煻煨屍糞利刃道，劍葉之林鐵刺灰水河，
大悲甘露清涼彼等處，藥師如來賜慰祈加持！
གསུམ་པ་གྲང་དམྱལ་དང་ཉི་ཚེ་ནི། །
三、寒地獄及孤獨地獄：
གྲང་དམྱལ་རིམ་བརྒྱད་ཨ་ཆུ་ཀྱེ་ཧུད་འདོན། །སོ་ཐམ་ཆུ་བུར་གཉིས་དང་ཨུཏྤལ་དང་། །པདྨ་དང་ནི་པདྨ་ཆེར་འགས་སོགས། །ཚལ་པ་གྲངས་མེད་གས་ཤིང་སྲིན་འབུས་ཟ། །ཉི་ཚེ་རི་བྲག་ལྗོན་ཤིང་སྒོ་ཐབ་སོགས། །སྣ་ཚོགས་སྣང་བ་ཀུན་ལ་མ་ངེས་གནས། །དེ་ལ་ངལ་བསོ་མེད་པའི་ཚ་གྲང་གི །སྡུག་བསྔལ་ཚེ་ཚད་དྲན་ནས་སྙིང་འགས་སོ། །ཡིད་ལ་དྲན་ཙམ་ཤ་འགུལ་ཚག་ཚག་རྒྱུ། །ཐོས་པ་ཙམ་གྱིས་ཚེ་འདིའི་གཉིད་བརྗེད་དོ། །
八寒地獄“號寒”“聲長歎”，“齒顫”“具皰”“皰裂”“裂青蓮”，
“裂如紅蓮”“裂如大蓮花”，裂為無量數瓣蟲咬食。
孤獨地獄山樹門灶等，種種境相物中居無定，
此中無有休息冷熱苦，及其壽量思已心撕裂！
僅作憶念身肉悉顫抖，僅得聽聞今生睡夢醒！
............(中略)............
མི་གཡོ་ལས་འབྲས་ཐར་པ་ཆ་མཐུན་ཞེས། །དམ་གསུམ་གྱིས་ཟིན་མྱང་འདས་རྒྱུ་དགེ་བཅུ། །བསམ་གཏན་གཟུགས་མེད་སྦྱིན་སོགས་ལམ་ལྔས་བསྡུས། །བདག་མེད་གཉིས་རྟོགས་ཐབས་ཤེས་ཟུང་འབྲེལ་གྱི། །དགེ་བས་སྲིད་ཞིར་མི་གནས་འཇིག་རྟེན་འདས། །ཚོགས་གཉིས་ཟུང་གིས་སྒྲིབ་སྦྱོང་སྐུ་གཉིས་འཐོབ། །དགེ་བས་མཁའ་ཁྱབ་གང་བར་བྱིན་གྱིས་རློབས། །
不動業果隨順解脫分，三勝所攝涅槃因十善，
靜慮無色施等五道攝，證二無我巧智雙運善，
不住三有寂滅出世間，二資雙運淨障二身得，
善法遍滿虛空祈加持！
ཕན་ཡོན་ནི། །
功德利益者：
ཆོས་སྐུའི་མཁའ་ལ་ལོངས་སྐུའི་ཆུ་འཛིན་འཁྲིགས། །སྤྲུལ་སྐུའི་ཆར་འབེབས་འགྲོ་ཀུན་ཞིང་ས་རློན། །དགེ་བའི་ལོ་ཏོག་སྐུ་གསུམ་འབྲས་བུ་འཁྲུངས། །མི་འཛད་དམ་པས་ནམ་མཁའི་མཛོད་དུ་སྤེལ། །བླ་མ་ཨོ་རྒྱན་ཆེན་པོའི་ཐུགས་རྗེ་ཡིས། །མ་རྣམས་སངས་རྒྱས་འགྲུབ་པར་བྱིན་གྱིས་རློབས།། །།
法身虛空報身密雲佈，化身雨降眾生大地潤，
善業莊稼三身果位生，無盡殊勝虛空藏廣增，
殊勝上師鄔金大悲力，如母有情成佛祈加持！
----------------------------------
寧瑪文殊 - 經典伏藏漢譯 NMKT ༄༅།།རྙིང་མ་འཇམ་དབྱངས། བཀའ་མ་གཏེར་ཆོས་རྒྱ་སྒྱུར།།
大德中医谈一谈女子闭经的辩证治疗经验
女子年逾18周岁，月经尚未来潮，或月经来潮后又中断6个月以上者，称为“闭经”，前者称原发性闭经，后者称继发性闭经，古称“女子不月”、“月事不来”、“经水不通”、“经闭”等。妊娠期、哺乳期或更年期的月经停闭属生理现象，不作闭经论，有的少女初潮2年内偶尔出现月经停闭现象，可不予治疗。
本病属难治之症，病程较长，疗效较差，因此，必要时应采用多种方法综合治疗以提高疗效。因先天性生殖器官缺如，或后天器质性损伤致无月经者，因药物治疗难以奏效，不属本节讨论范围。
[病因病机]
发病机理主要是冲任气血失调，有虚、实两个方面，虚者由于冲任亏败，源断其流；实者因邪气阻隔冲任，经血不通。导致闭经的病因复杂，有先天因素，也有后天获得，可由月经不调发展而来，也有因他病致闭经者。常见的分型有肾虚、脾虚、血虚、气滞血瘀、寒凝血瘀和痰湿阻滞等几种类型较为常见
一、肾虚导致闭经
先天不足，少女肾气未充，精气未盛，或房劳多产，久病伤肾，以致肾精亏损，冲任气血不足，血海不能满溢，遂致月经停闭。
二、脾虚
饮食不节，思虑或劳累过度，损伤脾气，气血化生之源不足，冲任气血不充，血海不能满溢，遂致月经停闭。
三、血虚
素体血虚，或数伤于血，或大病久病，营血耗损，冲任血少，血海不能满溢，遂致月经停闭。
四、气滞血瘀
七情内伤，素性抑郁，或忿怒过度，气滞血瘀，瘀阻冲任，气血运行受阻，血海不能满溢，遂致月经停闭。
五、寒凝血瘀
经产之时，血室正开，过食生冷，或涉水感寒，寒邪乘虚客于冲任，血为寒凝成瘀，滞于冲任，气血运行阻隔，血海不能满溢，逐致月经停闭。
六、痰湿阻滞
素体肥胖，痰湿内盛，或脾失健运，痰湿内生，痰湿、脂膜壅塞冲任，气血运行受阻，血海不能满溢，遂致月经停闭。
[辨证论治]
在确诊闭经之后，尚须明确是经病还是他病所致，因他病致闭经者先治他病然后调经。
辨证重在辨明虚实或虚实夹杂的不同情况。治疗耐，虚证者治以补肾滋肾，或补脾益气，或补血益阴，以滋养经血之源；实证者治以行气活血，或温经通脉，或祛邪行滞，以疏通冲任经脉。本病虚证多实证少，切忌妄行攻破之法，犯虚虚实实之戒。
一、肾虚型
（一）肾气虚证
主要证候：月经初潮来迟，或月经后期量少，渐至闭经，头晕耳鸣，腰酸腿软，小便频数，性欲淡漠，舌淡红，苔薄白，脉沉细。
证候分析：肾气不足，精血衰少，冲任气血不足，血海不能满溢，故月经初潮来迟，或后期量少，渐至停闭；肾虚不能化生精血，髓海、腰府失养，故头晕耳鸣，腰酸腿软；肾气虚阳气不足，故性欲淡漠；肾虚不能温化膀胱，故小便频数。舌淡红，苔薄白，脉沉细，也为肾气虚之征。
治疗法则：补肾益气，养血调经。
方药举例：大补元煎加丹参、牛膝。
（二）肾阴虚证
主要证候：月经初潮来迟，或月经后期量少，渐至闭经，头晕耳鸣，腰膝酸软，或足跟痛，手足心热，甚则潮热盗汗，心烦少寐，颧红唇赤，舌红，苔少或无苔，脉细数。
证候分析：肾阴不足，精血亏虚，冲任气血虚少，血海不能满溢，故月经初潮来迟，或后期量少，渐至停闭；精亏血少，上不能濡养空窍，故头晕耳鸣，下不能濡养外府，故腰膝酸软，或足跟痛；阴虚内热，故手足心热；热劫阴液外泄，故潮热盗汗；虚热内扰心神，则心烦少寐；虚热上浮，则颧红唇赤。舌红，少苔或无苔，脉细数，也为肾阴虚之征。
治疗法则：滋肾益阴，养血调经。
方药举例：左归丸。
（三）肾阳虚证
主要证候：月经初潮来迟，或月经后期量少，渐至闭经，头晕耳鸣，腰痛如折，畏寒肢冷，小便清长，夜尿多，大便溏薄，面色晦黯，或目眶黯黑，舌淡，苔白，脉沉弱。
证候分析：肾阳虚衰，脏腑失于温养，精血化生之源不足，冲任气血不足，血海不能满溢，故月经初潮来迟，或后期量少，渐至停闭；肾阳虚衰，阳气不布，故形寒肢冷；肾阳虚，不足以温养体海、外府，故头晕耳鸣，腰痛如折；肾阳虚膀胱气化失常，故小便清长，夜尿多；肾阳虚不能温运脾阳，运化失司，故大便溏薄；肾在色为黑，肾阳虚，故面色晦黯，目眶黯黑。舌淡，苔白，脉沉弱，也为肾阳虚之征。
治疗法则：温肾助阳，养血调经。
方药举例：十补丸（《济生方》）。
该方中鹿茸、炮附子、肉桂温肾壮阳，填精养血；熟地、山茱萸补肾益精血，更助以山药资生化之源；少佐以泽泻、茯苓渗湿利水，丹皮清泄虚火，与温肾药配伍，使补而不滞，温而不燥；五味子助肉桂引火归原，纳气归肾。全方温肾助阳，滋养精血，肾气旺盛，任冲通盛，月事以时下。
二、脾虚型闭经
主要证候：月经停闭数月，肢倦神疲，食欲不振，脘腹胀闷，大便溏薄，面色淡黄，舌淡胖有齿痕，苔白腻，脉缓弱。
证候分析：脾虚生化之源亏乏，冲任气血不足，血海不能满溢，故月经停闭数月；脾虚运化失职，湿浊内盛，故食欲不振，脘腹胀闷，大便溏薄；脾主四肢，脾虚中气不振，故肢倦神疲。舌淡胖，有齿痕，苔白腻，脉缓弱，也为脾虚之征。
治疗法则：健脾益气，养血调经。
方药举例：参苓白术散（加当归、牛膝。
三、血虚型
主要证候：月经停闭数月，头晕目花，心悸怔忡，少寐多梦，皮肤不润，面色萎黄，舌淡，苔少，脉细。
证候分析：营血亏虚，冲任气血衰少，血海不能满溢，故月经停闭；血虚上不能濡养脑髓清窍，故头晕目花；血虚内不养心神，故心悸怔忡，少寐多梦；血虚外不荣肌肤，故皮肤不润，面色萎黄。舌淡，苔少，脉细，也为血虚之征。
治疗法则：补血养血，活血调经。
方药举例：小营煎加鸡内金、鸡血藤。
方中熟地、枸杞子、白芍填精养血，山药、鸡内金、炙甘草健脾以生血；当归；鸡血藤补血活血调经。全方合用，养血为主，兼能活血通络。
若血虚日久，渐至阴虚血枯经闭者，症见月经停闭，形体羸瘦，骨蒸潮热，或咳嗽唾血，两颧潮红，舌绛苔少，甚或无苔，脉细数。治宜滋肾养血，壮水制火，方用补肾地黄汤
方中知柏地黄丸滋肾阴泻相火，佐以玄参、龟板、桑螵蛸滋阴潜阳，竹叶、麦冬清心火，远志、枣仁宁心神，使心气下通，胞脉流畅，月事自来矣。
四、气滞血瘀型闭经
主要证候：月经停闭数月，小腹胀痛拒按；精神抑郁，烦躁易怒，胸胁胀满，嗳气叹息，舌紫黯或有瘀点，脉沉弦或涩而有力。
证候分析：气机郁滞，气滞血瘀，瘀阻冲任，血海不能满溢，故月经停闭；瘀阻胞脉，故小腹胀痛拒按；气机不畅，故精神抑郁，烦躁易怒，胸胁胀满，嗳气叹息。舌紫黯或有瘀点，脉沉弦或涩而有力，也为气滞血瘀之征。
治疗法则：行气活血，祛瘀通络。
方药举例：膈下逐瘀汤。
五、寒凝血瘀型
主要证候：月经停闭数月，小腹冷痛拒按，得热则痛缓，形寒肢冷，面色青白，舌紫黯，苔白，脉沉紧。
证候分析：寒邪客于冲任，与血相搏，血为寒凝致瘀，瘀阻冲任，气血不通，血海不能满溢，故经闭不行；寒客胞中，血行不畅，“不通则痛”，故小腹冷痛拒按，得热后血脉暂通，故腹痛得以缓解；寒伤阳气，阳气不达，故形寒肢冷，面色青白。舌紫黯，苔白，脉沉紧，也为寒凝血瘀之征。
治疗法则：温经散寒，活血调经。
方药举例：路氏温经汤
六、痰湿阻滞型
主要证候：月经停闭数月，带下量多，色白质稠，形体肥胖，或面浮肢肿，神疲肢倦，头晕目眩，心悸气短，胸脘满闷，舌淡胖，苔白腻，脉滑。
证候分析：痰湿阻于冲任，#减肥闭经# 占住血海，经血不能满溢，故月经数月不行；痰湿下注，损伤带脉，故带下量多，色白质稠；痰湿内盛，故形体肥胖；痰湿困阻脾阳，运化不良，水湿泛溢肌肤，故面浮肢肿，神疲肢倦；痰湿停于心下，清阳不升，故头晕目眩，心悸气短，胸脘满闷。舌淡胖，苔白腻，脉滑，也为痰湿之征。
治疗法则：豁痰除湿，活血通经。#闭经治疗经验总结##闭经#
方药举例：路氏祛痰通淤汤
临床之中多数闭经患者并不是单纯一类症候，常见几种症候交叉出现。比如痰湿阻滞还可见气滞血瘀等症状。所以为医者不可不察，而不能生搬硬套，照搬教条治病。
大医者要学会举一反三，临症察机，灵活加减化裁。所以辩证是治疗的关键所在，通过脉象，面诊，以及患者身体所表现出来的各种症状来准确判断病机病因。然后灵活用药方能药到病除也。 https://t.cn/z8CzTOd
女子年逾18周岁，月经尚未来潮，或月经来潮后又中断6个月以上者，称为“闭经”，前者称原发性闭经，后者称继发性闭经，古称“女子不月”、“月事不来”、“经水不通”、“经闭”等。妊娠期、哺乳期或更年期的月经停闭属生理现象，不作闭经论，有的少女初潮2年内偶尔出现月经停闭现象，可不予治疗。
本病属难治之症，病程较长，疗效较差，因此，必要时应采用多种方法综合治疗以提高疗效。因先天性生殖器官缺如，或后天器质性损伤致无月经者，因药物治疗难以奏效，不属本节讨论范围。
[病因病机]
发病机理主要是冲任气血失调，有虚、实两个方面，虚者由于冲任亏败，源断其流；实者因邪气阻隔冲任，经血不通。导致闭经的病因复杂，有先天因素，也有后天获得，可由月经不调发展而来，也有因他病致闭经者。常见的分型有肾虚、脾虚、血虚、气滞血瘀、寒凝血瘀和痰湿阻滞等几种类型较为常见
一、肾虚导致闭经
先天不足，少女肾气未充，精气未盛，或房劳多产，久病伤肾，以致肾精亏损，冲任气血不足，血海不能满溢，遂致月经停闭。
二、脾虚
饮食不节，思虑或劳累过度，损伤脾气，气血化生之源不足，冲任气血不充，血海不能满溢，遂致月经停闭。
三、血虚
素体血虚，或数伤于血，或大病久病，营血耗损，冲任血少，血海不能满溢，遂致月经停闭。
四、气滞血瘀
七情内伤，素性抑郁，或忿怒过度，气滞血瘀，瘀阻冲任，气血运行受阻，血海不能满溢，遂致月经停闭。
五、寒凝血瘀
经产之时，血室正开，过食生冷，或涉水感寒，寒邪乘虚客于冲任，血为寒凝成瘀，滞于冲任，气血运行阻隔，血海不能满溢，逐致月经停闭。
六、痰湿阻滞
素体肥胖，痰湿内盛，或脾失健运，痰湿内生，痰湿、脂膜壅塞冲任，气血运行受阻，血海不能满溢，遂致月经停闭。
[辨证论治]
在确诊闭经之后，尚须明确是经病还是他病所致，因他病致闭经者先治他病然后调经。
辨证重在辨明虚实或虚实夹杂的不同情况。治疗耐，虚证者治以补肾滋肾，或补脾益气，或补血益阴，以滋养经血之源；实证者治以行气活血，或温经通脉，或祛邪行滞，以疏通冲任经脉。本病虚证多实证少，切忌妄行攻破之法，犯虚虚实实之戒。
一、肾虚型
（一）肾气虚证
主要证候：月经初潮来迟，或月经后期量少，渐至闭经，头晕耳鸣，腰酸腿软，小便频数，性欲淡漠，舌淡红，苔薄白，脉沉细。
证候分析：肾气不足，精血衰少，冲任气血不足，血海不能满溢，故月经初潮来迟，或后期量少，渐至停闭；肾虚不能化生精血，髓海、腰府失养，故头晕耳鸣，腰酸腿软；肾气虚阳气不足，故性欲淡漠；肾虚不能温化膀胱，故小便频数。舌淡红，苔薄白，脉沉细，也为肾气虚之征。
治疗法则：补肾益气，养血调经。
方药举例：大补元煎加丹参、牛膝。
（二）肾阴虚证
主要证候：月经初潮来迟，或月经后期量少，渐至闭经，头晕耳鸣，腰膝酸软，或足跟痛，手足心热，甚则潮热盗汗，心烦少寐，颧红唇赤，舌红，苔少或无苔，脉细数。
证候分析：肾阴不足，精血亏虚，冲任气血虚少，血海不能满溢，故月经初潮来迟，或后期量少，渐至停闭；精亏血少，上不能濡养空窍，故头晕耳鸣，下不能濡养外府，故腰膝酸软，或足跟痛；阴虚内热，故手足心热；热劫阴液外泄，故潮热盗汗；虚热内扰心神，则心烦少寐；虚热上浮，则颧红唇赤。舌红，少苔或无苔，脉细数，也为肾阴虚之征。
治疗法则：滋肾益阴，养血调经。
方药举例：左归丸。
（三）肾阳虚证
主要证候：月经初潮来迟，或月经后期量少，渐至闭经，头晕耳鸣，腰痛如折，畏寒肢冷，小便清长，夜尿多，大便溏薄，面色晦黯，或目眶黯黑，舌淡，苔白，脉沉弱。
证候分析：肾阳虚衰，脏腑失于温养，精血化生之源不足，冲任气血不足，血海不能满溢，故月经初潮来迟，或后期量少，渐至停闭；肾阳虚衰，阳气不布，故形寒肢冷；肾阳虚，不足以温养体海、外府，故头晕耳鸣，腰痛如折；肾阳虚膀胱气化失常，故小便清长，夜尿多；肾阳虚不能温运脾阳，运化失司，故大便溏薄；肾在色为黑，肾阳虚，故面色晦黯，目眶黯黑。舌淡，苔白，脉沉弱，也为肾阳虚之征。
治疗法则：温肾助阳，养血调经。
方药举例：十补丸（《济生方》）。
该方中鹿茸、炮附子、肉桂温肾壮阳，填精养血；熟地、山茱萸补肾益精血，更助以山药资生化之源；少佐以泽泻、茯苓渗湿利水，丹皮清泄虚火，与温肾药配伍，使补而不滞，温而不燥；五味子助肉桂引火归原，纳气归肾。全方温肾助阳，滋养精血，肾气旺盛，任冲通盛，月事以时下。
二、脾虚型闭经
主要证候：月经停闭数月，肢倦神疲，食欲不振，脘腹胀闷，大便溏薄，面色淡黄，舌淡胖有齿痕，苔白腻，脉缓弱。
证候分析：脾虚生化之源亏乏，冲任气血不足，血海不能满溢，故月经停闭数月；脾虚运化失职，湿浊内盛，故食欲不振，脘腹胀闷，大便溏薄；脾主四肢，脾虚中气不振，故肢倦神疲。舌淡胖，有齿痕，苔白腻，脉缓弱，也为脾虚之征。
治疗法则：健脾益气，养血调经。
方药举例：参苓白术散（加当归、牛膝。
三、血虚型
主要证候：月经停闭数月，头晕目花，心悸怔忡，少寐多梦，皮肤不润，面色萎黄，舌淡，苔少，脉细。
证候分析：营血亏虚，冲任气血衰少，血海不能满溢，故月经停闭；血虚上不能濡养脑髓清窍，故头晕目花；血虚内不养心神，故心悸怔忡，少寐多梦；血虚外不荣肌肤，故皮肤不润，面色萎黄。舌淡，苔少，脉细，也为血虚之征。
治疗法则：补血养血，活血调经。
方药举例：小营煎加鸡内金、鸡血藤。
方中熟地、枸杞子、白芍填精养血，山药、鸡内金、炙甘草健脾以生血；当归；鸡血藤补血活血调经。全方合用，养血为主，兼能活血通络。
若血虚日久，渐至阴虚血枯经闭者，症见月经停闭，形体羸瘦，骨蒸潮热，或咳嗽唾血，两颧潮红，舌绛苔少，甚或无苔，脉细数。治宜滋肾养血，壮水制火，方用补肾地黄汤
方中知柏地黄丸滋肾阴泻相火，佐以玄参、龟板、桑螵蛸滋阴潜阳，竹叶、麦冬清心火，远志、枣仁宁心神，使心气下通，胞脉流畅，月事自来矣。
四、气滞血瘀型闭经
主要证候：月经停闭数月，小腹胀痛拒按；精神抑郁，烦躁易怒，胸胁胀满，嗳气叹息，舌紫黯或有瘀点，脉沉弦或涩而有力。
证候分析：气机郁滞，气滞血瘀，瘀阻冲任，血海不能满溢，故月经停闭；瘀阻胞脉，故小腹胀痛拒按；气机不畅，故精神抑郁，烦躁易怒，胸胁胀满，嗳气叹息。舌紫黯或有瘀点，脉沉弦或涩而有力，也为气滞血瘀之征。
治疗法则：行气活血，祛瘀通络。
方药举例：膈下逐瘀汤。
五、寒凝血瘀型
主要证候：月经停闭数月，小腹冷痛拒按，得热则痛缓，形寒肢冷，面色青白，舌紫黯，苔白，脉沉紧。
证候分析：寒邪客于冲任，与血相搏，血为寒凝致瘀，瘀阻冲任，气血不通，血海不能满溢，故经闭不行；寒客胞中，血行不畅，“不通则痛”，故小腹冷痛拒按，得热后血脉暂通，故腹痛得以缓解；寒伤阳气，阳气不达，故形寒肢冷，面色青白。舌紫黯，苔白，脉沉紧，也为寒凝血瘀之征。
治疗法则：温经散寒，活血调经。
方药举例：路氏温经汤
六、痰湿阻滞型
主要证候：月经停闭数月，带下量多，色白质稠，形体肥胖，或面浮肢肿，神疲肢倦，头晕目眩，心悸气短，胸脘满闷，舌淡胖，苔白腻，脉滑。
证候分析：痰湿阻于冲任，#减肥闭经# 占住血海，经血不能满溢，故月经数月不行；痰湿下注，损伤带脉，故带下量多，色白质稠；痰湿内盛，故形体肥胖；痰湿困阻脾阳，运化不良，水湿泛溢肌肤，故面浮肢肿，神疲肢倦；痰湿停于心下，清阳不升，故头晕目眩，心悸气短，胸脘满闷。舌淡胖，苔白腻，脉滑，也为痰湿之征。
治疗法则：豁痰除湿，活血通经。#闭经治疗经验总结##闭经#
方药举例：路氏祛痰通淤汤
临床之中多数闭经患者并不是单纯一类症候，常见几种症候交叉出现。比如痰湿阻滞还可见气滞血瘀等症状。所以为医者不可不察，而不能生搬硬套，照搬教条治病。
大医者要学会举一反三，临症察机，灵活加减化裁。所以辩证是治疗的关键所在，通过脉象，面诊，以及患者身体所表现出来的各种症状来准确判断病机病因。然后灵活用药方能药到病除也。 https://t.cn/z8CzTOd
✋热门推荐